Αρχαιολογικοί χώροι Κοζάνης
ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ – ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΚΟΖΑΝΗΣ
ΚΑΣΤΡΑ ΣΕΡΒΙΩΝ
Ένα ιστορικό μνημείο που μεταφέρει κατά τη διάρκεια των αιώνων, όπως και πολλά άλλα ολόκληρη την ιστορία της Ελλάδος. Το Κάστρο των Σερβίων κτίστηκε στα χρόνια του Ιουστινιανού ή του Ηρακλείου δηλαδή μεταξύ του 560 και 650. Ήδη από τον 9ο αιώνα υπάρχει η επισκοπή Σερβίων.
Το 10ο αιώνα ο τσάρος Σαμουήλ, καταλαμβάνει το κάστρο, ενώ το 1001 ο Βασίλειος Β΄ ο Βουλγαροκτόνος το ανακαταλαμβάνει. Το 1204 οι Φράγκοι καταλαμβάνουν τα Σέρβια, ενώ λίγα χρόνια μετά περιέρχονται στην κατοχή του δεσπότη της Ηπείρου Θεοδώρου Δούκα. Το 1230 ο Μιχαήλ Β΄ Δούκας καταλαμβάνει το κάστρο και επισκευάζει τα τείχη.
Το 1257 τα Σέρβια και το κάστρο περιέρχονται στον αυτοκράτορα της Νίκαιας Θεόδωρο Β΄Λάσκαρη, το 1341 στο Σέρβο Κράλη Στέφανο Δουσάν, το 1350 ανακαταλαμβάνονται από τον Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνό για να αλωθούν από τους Οθωμανούς το 1393. Επί τουρκοκρατίας η ακρόπολη εγκαταλείπεται ενώ το 1745 η έδρα της επισκοπής μεταφέρεται στην Κοζάνη. Είναι η εποχή που οι χριστιανικοί ναοί επισκευάζονται και τοιχογραφούνται εκ νέου.
Κατά το Β΄ παγκόσμιο πόλεμο η ακρόπολη, χρησιμοποιήθηκε ως οχυρό, ενώ σώζονται ακόμη ερείπια κτισμάτων που χρησίμευαν ως στρατώνες στάβλοι και αποθήκες. Σήμερα σώζεται η οχύρωση του κάστρου που χρονολογείται στη μεσοβυζαντινή εποχή δηλαδή 11ο με 12ο αιώνα.
Καίτη Παπαναούμ
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΑΙΑΝΗΣ
Η αρχαία πόλη της Αιανής περιλαμβάνει τρία μεγάλα δημόσια κτίρια και πολλές ιδιωτικές κατοικίες. Βρίσκεται στη θέση Μεγάλη Ράχη σε απόσταση 1500 μέτρων από την έξοδο της σημερινής πόλης της Αιανής.
Κοντά στην αρχαία πόλη υπάρχουν και τα ερείπια της Νεκρόπολης που περιλαμβάνει νεκροταφεία από την ύστερη εποχή του χαλκού μέχρι τα υστεροελλαδικά χρόνια. Εκεί βρέθηκαν πλούσια κτερίσματα των ασύλητων τάφων τα οποία μαρτυρούν ένα υψηλό πολιτισμικό επίπεδο λόγω της ποιότητας και ην αισθητικής τους
Καίτη Παπαναούμ
ΕΛΑΤΗ
Στην Ελάτη Κοζάνης και στη θέση Λογγάς έχουν βρεθεί μυκηναϊκοί τάφοι. Η μυκηναϊκή παρουσία υπάρχει έντονη στην περιοχή και ιδιαίτερα στο μέσο ρου του Αλιάκμονα.
Στη βασιλική νεκρόπολη της θέσης «Λειβάδια» Αιανής αποκαλύφθηκαν όστρακα 80 περίπου αγγείων με μαυρόχρωμη διακόσμηση, καθώς και 10 μυκηναϊκών. Επίσης βρέθηκαν διάφορα οικιστικά κατάλοιπα και ευρήματα ενός νεκροταφείου 41 ταφών τα οποία ανήκουν στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού αλλά και πλήθος μυκηναϊκά ευρήματα, προερχόμενα είτε από τάφους είτε από οικιστικά κατάλοιπα.
Ο αρχαιολογικός χώρος στη θέση «Λογγάς», εκτείνεται σε 455 στρέμματα, δεξιά του ρου του Αλιάκμονα, ενώ το εύρος του νεκροταφείου διαπιστώθηκε παράλληλα και κατά μήκος της ροής του ποταμού, στον άξονα περίπου βορρά-νότου,.
ΜΠΟΥΧΑΡΙΑ ΚΟΖΑΝΗΣ
Πρόκειται για τους λεγόμενους «Άτλαντες» που αποτελούνται από 20 πυραμοειδείς σχηματισμούς από χώμα, άργιλο, μάργες και κροκάλες, Η κορυφή είναι καλυμμένη με σχιστολιθικές πλάκες, ύψους δύο μέτρων φτάνοντας ακόμη και τα έξι με επτά μέτρα
ΝΟΧΤΑΡΙΑ ΚΟΖΑΝΗΣ
Τα «Νοχτάρια» είναι παρόμοιοι σχηματισμοί με τα «Μπουχάρια» που βρίσκονται στην ίδια περιοχή, με τη διαφορά ότι δεν επιστεγάζονται με πλάκες. Δηλαδή, μέσα από διάφορες χημικές και φυσικές διεργασίες, το νερό της βροχής και το οξυγόνο της ατμόσφαιρας αποσάθρωσαν αυτό το κράμα πετρωμάτων.
